Có phải hỏi miền Nam anh đứng
Khi ta đứng lên cầm khẩu súng
Ta vì ta ba chục triệu người
Cứng vì ba ngàn triệu trên đời
Ta tha thiết tự do dân tộc
Không chi vì một dải đất riêng
Kẻ đa rắc trên mình ta thuốc độc
Giết màu xanh cả trải đất thiêng…
Bạn đời ơi!
Anh chị em ơi!…
Ai đó nói rằng “Dịch thơ là cắt cánh một con chim”… Biết làm sao được, muốn có thêm một bầu trời, nhiều khi phải rụng đi nhiều lông cánh. Từ bầu trời nước này qua bầu trời nước khác, thơ phải chịu thiệt thòi. Thơ Tố Hữu quả là khó dịch. Làm sao dịch được cái nhạc điệu thơ Việt Nam – mà thơ anh lại là một thứ thơ giàu nhạc điệu, có thể nói không những anh suy nghĩ trong nhạc điệu, mà lại còn suy nghĩ bằng nhạc điệu.
Thơ anh lại còn khó dịch ở điểm này: Như hầu hết thơ chương Đông, ý của thơ anh không phơi ra trên chữ, mà lần nữa các câu, hồn thơ phần lớn nằm ngoài cái cơ thể của chữ – chữ dù đẹp đến đâu – nhưng chính cái hồn kia mới là đẹp lơn. Tố Hữu là thi sĩ hiện thực – tuyệt đối không dính líu xa gần gì với chủ nghĩa tượng trưng – nhưng có thể nói đến mỗi cảnh, mỗi sự việc mà anh tả rất tài tình – đều có giấu kín, có gửi gắm nhiều ý tứ lớn gấp bội các sự việc mà anh tả.
Dịch thơ anh lại còn khó ở điểm này: Như mọi nghệ thuật chân chính, anh không muốn “trơ” người ta bằng các trò chơi quỷ thuật của trí óc. Ở đây là tiếng nói chân thành của một con tim. Con tim bao giờ cũng thích trụi trần, và đơn giản nhất để đi đến bằng con đường thẳng nhất với những con tim khác đang chờ đợi nó.
Mặc dù có những sự khó khăn ấy, tôi tin rằng không có gì che lấp được tiếng gọi kêu tình bạn của anh. “Bạn đời ơi! Anh chị em ơi!” Tố Hữu thường dùng những chữ ấy trong thơ mình. Anh đang gọi những người bạn cùng chung số phận, cùng chung thế kỷ, cùng chung trái đất, tiếng gọi mỗi ngày càng tha thiết của thơ anh. Tôi mói đến thăm anh lần mới nhất đây vào lúc miền Bắc đang đón chờ việc hạ chiếc phi cơ thứ 800 của giặc Mỹ. Lẽ ra nói về tin chiến sự, nhưng chúng ta lại quay ra vấn đề tình bạn, lớng người. Anh bảo tôi “Đánh đế quốc Mỹ thì cũng dễ thôi, làm cho con người hiểu nhau mới là việc khó. Thực ra bọn giết người đâu có thực mạnh, đâu có thực nhiều. Chúng chỉ có một nhóm mà thôi. Nếu người chúng ta có sức mạnh vô biên, đế quốc nào mà ta không tiêu diệt nổi”. Tôi nhớ những câu anh viết:
Vỉ sao ngày một thanh tân
Vì sao người lại mến thân hơn nhiều
Vì sao cuộc sống ta yêu
Mỗi giãy mỗi phút sớm chiều thiết tha…
nhô lên như một vầng trăng, giữa cơn sóng gió. Mặc dù anh kêu khó, nhưng chính anh tin hơn bao giờ hết là “người mỗi ngày mỗi yêu, đòi mỗi ngày mỗi đẹp” và đó không phải là viên ảnh ngày mai, mà đã là thực sự hôm nay.
Từ khóa tìm kiếm nhiếu: các bài thơ của hồ chí minh
