Lời thúc giục, lời đòi hỏi thì đúng hơn, cũng đến từ phía thế giới. Nhân loại vẫn khao khát muốn biết về Việt Nam, chí ít là một sự tò mò. Nhưng ngày nay không thể chỉ thông báo cho họ bằng các bản tin chiến trận. Họ muốn biết nhiều hơn, sâu hơn, biết phía đằng sau các chiến thắng. Và văn học nghệ thuật đâu chỉ có làm nhiệm vụ thông tin.
Lời thúc giục, lời đòi hỏi đến từ bản thân thành tựu và thất bại đã qua của giới chúng ta. Văn học nghệ thuật Việt Nam từ 1930 – đúng hơn từ 1945 đến nay – đã không hổ thẹn gì với trống đồng, với thơ văn, điêu khắc Lý – Trần, với TRUYỆN KIỀU và LỤC VÂN TIÊN… Nó tạo ra truyền thống mói tiếp nối truyền thống cũ, thi – thư – văn – hiến mới góp vào thi – thư – văn – hiến xưa. Nhưng lẽ nào ta ngủ trên các quang vinh đó? Lẽ nào ta không thấy các nhược điểm, khuyết điểm tày đình của chúng ta? Lẽ nào ta không luôn luôn tự đặt ra các câu hỏi. Đại loại nhu”, nền văn chương ta đã thực sự là hiện thực xã hội chủ nghĩa chưa? Nó hiện thực được bao nhiêu phần, còn bao nhiêu phần tránh né, chùn bước trước hiện thực? Nó đã biểu dương cho xứng đáng các hiện thực tốt, và phê phán, chuyên chính với các hiện thực xấu chưa? Cái hiện thực của lịch sử nó nói được đến chừng nào, và cái hiện thực trong tâm lý, trong nội tâm chùng nào nó bỏ sót? Cũng như thế, văn học ta đã xã hội chù nghĩa như thế nào? Màu hồng trên ngọn cờ của nó là hồng hay nhạt, đã có khi nào ta để nó vàng úa hay không?
Lời thúc giục, lời đòi hỏi đến từ bản thân thành tựu và thất bại đã qua của giới chúng ta. Văn học nghệ thuật Việt Nam từ 1930 – đúng hơn từ 1945 đến nay – đã không hổ thẹn gì với trống đồng, với thơ văn, điêu khắc Lý – Trần, với TRUYỆN KIỀU và LỤC VÂN TIÊN… Nó tạo ra truyền thống mói tiếp nối truyền thống cũ, thi – thư – văn – hiến mới góp vào thi – thư – văn – hiến xưa. Nhưng lẽ nào ta ngủ trên các quang vinh đó? Lẽ nào ta không thấy các nhược điểm, khuyết điểm tày đình của chúng ta? Lẽ nào ta không luôn luôn tự đặt ra các câu hỏi. Đại loại nhu”, nền văn chương ta đã thực sự là hiện thực xã hội chủ nghĩa chưa? Nó hiện thực được bao nhiêu phần, còn bao nhiêu phần tránh né, chùn bước trước hiện thực? Nó đã biểu dương cho xứng đáng các hiện thực tốt, và phê phán, chuyên chính với các hiện thực xấu chưa? Cái hiện thực của lịch sử nó nói được đến chừng nào, và cái hiện thực trong tâm lý, trong nội tâm chùng nào nó bỏ sót? Cũng như thế, văn học ta đã xã hội chù nghĩa như thế nào? Màu hồng trên ngọn cờ của nó là hồng hay nhạt, đã có khi nào ta để nó vàng úa hay không?
Có khi nào ta nhân danh tính hiện thực để làm lu mờ lý tưởng xã hội chủ nghĩa hay ngược lại, nhân danh xã hội chủ nghĩa mà không cần hiện thực? Hoặc đại loại những càu hỏi về đề tài: Khoa học ngày nay nghiên cứu vật chất ở quy mô cực lớn, từ các thiên thể cho đến vũ trụ xét trên tổng thể. Khoa học cũng lại đi sáu vào cấu trúc bên trong, cấu trúc vô cùng nhỏ nhát của vật chất. Khoa học chú tâm đến chất sống, tế bào. Ai làm cái việc buồn cười để rập khuôn khoa học vào văn học, nhưng đại loại ta có thể hỏi: văn học đã có những bức tranh tả cái cực lớn, cái tổng thể, cái toàn đò của lịch sử, của Tổ quốc chưa? Và bên cạnh đó, thì một tâm lý, một tế bào xã hội, một con người đà được ta quan tâm khám phá chưa?…
Từ khóa tìm kiếm nhiếu: những bài thơ của hồ chí minh
